کد مطلب:106427 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:174
[صفحه 229] از سخنان آن حضرت است حذا: بسرعت گذشتن، سبك و سریع كه به چیزی بستگی نداشته باشد. صبابه: بقیه آب ظرف. من درباوه شما از دو چیز هراسناكم، یكی پیروی كردن از هوای نفس و دیگری آرزوی دور و دراز داشتن، زیرا پیروی هوای نفس انسان را از حقیقت باز می دارد. و آرزوهای طولانی آخرت را بفراموشی می سپارد. متوجه باشید كه دنیا به شما پشت كرده و بسرعت می گذرد و از آن جز اندكی، با اندازه آب ته كاسه كه صاحبش آن را ریخته باشد باقی نمانده است. و آخرت نیز رو به شما حركت كرده می آید. برای هر یك از دنیا و آخرت فرزندانی است، شما سعی كنید از فرزندان آخرت باشید نه از فرزندان دنیا به این دلیل كه در روز قیامت هر فرزندی بمادر خویش می پیوندد. امروز، روز كار است و نه روز حساب و فردای قیامت روز حساب رسی بوده و روز عمل نیست. اما شرح بیانات حضرت در این فراز مقصود امام (ع) از بیان این فصل، برحذر داشتن از پیروی هوای نفس، و آرزوی طولانی داشتن در دنیاست، زیرا این دو، بیشتر از هر چیز سبب هلاكت و تباهی می شوند، و دوری از این دو خصلت بهترین وسیله خلاص و رهایی است، چنان كه خداوند متعال می فرماید: فاما من طغی و اثر الحیوه الدنیا فان الجحیم هی الماوی و اما من خاف مقام ربه و نهی النفس عن الهوی.... امام (ع) به دنبال برحذر داشتن از پیروی هوای نفس و آرزوی طولانی، امور آخرت را یادآوری فرموده است. هوای نفس عبارت از گرایش نفس اماره ببدی است، آنچه مقتضای سرشتش می باشد، یعنی پیروی از خوشیهای زندگی تا بدان اندازه كه از حدود شریعت خارج شود و معنای امل چنان كه قبلا شرح دادیم، آن آرزوهای طولانی است كه انجام همه آنها یقینا مقدور نیست. بنابراین پیروی هوای نفس و آرزوی طولانی سعادت به حساب نمی آید. سعادت كامل جز مشاهده حضرت حق و رسیدن بدرجات عالی رحمت ربوبی، و تقرب یافتن در پیشگاه خداوند، چیز دیگری نیست. با روشن شدن این حقیقت، پیروی از نفس اماره در خواسته های دنیویش، و فرو رفتن در خوشیهای از بین رونده قویترین وسیله هلاكت و نیرومندترین باز دارنده انسان از مقصد حق است و او را از پیمودن راه خداوند باز می دارد و به جای پرواز در ملكوت آسمانها، وی را به پست ترین جایگاه جهنم سقوط می دهد. سید انبیا محمد مصطفی (ص) در مواردی فرموده اند: سه چیز اسباب هلاكت است: آزمندیی كه از آن اطاعت شود، هوای نفسی كه از آن پیروی گردد و خودبینی آدمی. و باز فرموده اند: دوستی دنیا اساس همه اشتباهات است و باز فرموده اند: دنیا و آخرت دو قطب مخالفند به هر اندازه به یكی نزدیك شوی از دیگری دور شده ای با توجه به این فرمایشات رسول اكرم (ص) ترسناكترین امر هلاكت بار پیروی هوای نفس است. اما مقصود از آرزوی طولانی، آرزوهای طولانی در كسب امور بی اعتبار دنیایی است، نظر به این معنا روشن است كه طول آرزو در امور دنیایی، مطابق- همان پیروی هوای نفس است و به همین دلیل موجب فراموشی آخرت می شود، آرزوی به دست آوردن چیزهای دوست داشتنی دنیا سبب می شود، كه همواره بفكر آنها باشی، و این امر انسان را از توجه به امر آخرت باز می دارد و مدام ذهن شخص را از تصور عاقبت كار منصرف می كند معنای فراموش كردن آخرت نیز همین است. در فراموشی آخرت اوج شقاوت و بدبختی و هلاكت ابدی است. نظر به این كه امام (ع) سرپرست اصلاح حال زندگی دنیوی و اخروی مردم است، كوشش، در بهبود وضع آنها، بسته بهمت عالی آن بزرگوار است. بدین دلیل حضرت ترس درباره آنها را بخود نسبت داده و فرموده است: درباره شما از دو چیز می ترسم. توضیح كلام آن حضرت الا و ان الدنیا قد ولت... صابها: آگاه باشید دنیا پشت كرده....) این است كه دنیا از هر كسی جدا شونده است و به سرعت سپری می ش ود، تا بدان حد كه اگر باقیمانده دنیا را نسبت به گذشته آن مقایسه كنی جز اندكی بر جای نمانده است، در این عبارت امام (ع) كلمه صبابه را برای باقی مانده دنیا، استعاره آورده اند و جهت مشابهت باقی مانده دنیا، به آب ته ظرف، اندك بودن هر دو امر است. و سپس می فرمایند: متوجه باشید كه اگر دنیا بر شما پشت كرده، در عوض آخرت به شما روی آورده است. لازمه سریع گذشتن دنیا، شتابان رسیدن آخرت، و هر یك از این دو آرزوهای فانی را قطع كرده، انسان را از پیروی هوای نفس باز می دارد. آری روش درستكاران این است كه هرگاه عمر را پشت كرده و مرگ را روی آورنده ببینند ملاقات آن را سریع می پندارند و چنین است كه مرگ را راهرو آخرت دانسته اند. فرموده حضرت: و بكل منهما بنون.... یوم القیامه: برای هر یك از دنیا و آخرت فرزندانی است...)) از لطائف سخنان آن بزرگوار می باشد. لفظ ابناء را برای خلق نسبت بدنیا و آخرت استعاره آورده است. مناسبت استعاره این است، كه چون از شان فرزند تمایل و گرایش به پدر است و فرقی نمی كند كه این تمایل و علاقه طبیعی باشد، یا به گمان سود بردن باشد گروهی قصد دنیا و دسته ای میل به آخرت می كنند. میل هر كدام به سوی مراد و مقصودش می باشد فرزندان دنیا رغبت به دنیا و لذات آن و فرزندان آخرت، خواهان آخرت و سعادت آن می باشند. بهترین شباهت به نسبت آنچه می خواهند و استفاده می كنند، شباهت فرزند نسبت به پدر است. بنابراین لفظ ابن را به دلیل همین شباهت استعاره آورده است و چون قصد حضرت وادار كردن خلق بر تلاش برای آخرت و گرایش بدان و كناره گیری از دنیا بوده فرموده اند: از فرزندان دنیا نبوده و از فرزندان آخرت باشید و سپس فایده این دستور را چنین بیان كرده كه بزودی هر فرزندی روز قیامت بمادرش ملحق خواهد شد. سپس تذكر می دهند كه: فرزندان آخرت، یعنی آخرت طلبان و عمل كنندگان برای آن، مقرب درگاه حق اند و بمقاصد خود خواهند رسید. آنچه بخواهند آماده و هر آنچه بطلبند از نزد خداوند آمرزنده بخشنده برای آنان نزول می یابد. ولی فرزندان دنیا غرق در محیت دنیا بوده، از نعمتهای آخرت فراموش كرده و از آنها كناره گیری كرده اند. ناگزیر روز قیامت، در دوستی امور باطل فرو رفته، و به زنجیرهای بدی به سبب خصلتهای زشت و پستشان گرفتارند. این صفات زشت به لحاظ وابستگی آنها به محبت دنیا در جوهر وجودشان نفوذ كرده و استقرار یافته است. حال كه به محبوبشان دست نمی یابند، همچون فرزندی هستند كه از پدر جدا افتد، و بدون دسترسی بوی آرام نگیرد، زیرا الفتی و انسی به غیر او ندارند، و با شدت علاقه و وابستگی كه نسبت به وی دارند میان آنها و محبوبشان فاصله ای ایجاد شود، نه بلكه در تنگ ترین زندان گرفتار آیند و عزتشان بذلت و پستی بدل شود بنابراین به سخت ترین اندوه و جدایی و به بزرگترین تاسف و غم دچار شوند. اما فرزندان آخرت كه تحت سرپرستی پدر و نعمتهایش قرار گرفته اند، از غربت و تنهایی و بدبختی یتیم شدن، بدور خواهند بود. برای هر انسانی شناخت و چگونگی وضع پدر و مادر، و پیروی از نیكوترین و بزرگوارترینشان واجب است و آن جز آخرت چیزی نیست. با توضیح مطلب فوق، خردمند كسی است كه از فرزندان آخرت باشد، و لازم است كه بپدرش یعنی آخرت نیكی كند و به نیرومندترین سبب و معتبرترین وسیله توسل جوید. پس از این تحلیل و برداشت حضرت می فرمایند: امروز روز كار است و حسابی نیست و فردای قیامت، وقت حسابرسی است و عملی در كار نیست. امام (ع) مدت عمر و حیات رابه كنایه یوم و بعد از مرگ را به كنایه فردا تعبیر كرده است. از نظر، ظرافت ادبی امروز را با فردا، و عمل و حساب را به نبودن حساب و عمل، مقابله و ردیف كرده است. كلمه الیوم اسم ان و لفظ عمل بجای خبر ان و مضاف الیه (یعنی عمل) بجای مضاف یوم به كار رفته است. معنای كلام و عبارت چنین است: امروزه روز عمل است. احتمال دیگری درباره تركیب نیز هست، و آن این كه اسم ان ضمیر شان باشد، و جمله (الیوم عمل) مبتدا و خبر، و جمله مبتدا و خبر، خبر ضمیر مقدر باشد، بهر صورت معنای كلام روشن است. فایده سخن حضرت آگاه ساختن مسلمین بوقت مناسب برای زاد و توشه برگرفتن سفر دور و دراز آخرت می باشد، تا مردمان توجه پیدا كرده به انجام كارهای نیك بپردازند و از فرزندان آخرت به حساب آیند، قبل از آن كه فردای قیامت و روز محاسبه فرا رسد.
صفحه 229.